Альберт Кәримов сәнәгатьне һәм кулланучылар базарын үстерү йомгаклары, 2019 елга бурычлар һәм илкүләм проектлар кысаларында 2024 елга кадәрге перспективалар турында сөйләде

2019 елның 13 феврале, чәршәмбе

Татарстан Республикасы Премьер-министры урынбасары – Татарстан Республикасының сәнәгать һәм сәүдә министры Альберт Кәримов сәнәгатьне һәм кулланучылар базарын үстерү йомгаклары, 2019 елга бурычлар һәм (Россия Федерациясе Президентының 2018 елның 7 маендагы 204 номерлы Указында билгеләнгән) илкүләм проектлар кысаларында 2024 елга кадәрге перспективалар турында җиткерде.

Сәнәгый җитештерү күләме 2017 елгы күрсәткечләрне арттырып җибәргән һәм 2 трлн. 818 млрд. сум тәшкил итә, сәнәгый җитештерү индексы – 102,0%.

Нефть табу

Сәнәгый җитештерүнең гомуми күләмендә 21,9% тәшкил иткән, төяп озату күләмен 618 млрд сум күләмендә тәэмин иткән, СҖИ (сәнәгый җитештерү индексы) – 101,8%. Республикада 36,4 млн тонна нефть табылган, бу күрсәткеч 2017 елга караганда 0,7 млн тоннага күбрәк.

"Татнефть" 29 млн тоннадан артык нефть тапкан. Кече нефть компанияләре – 7 млн тоннадан артык.

Нефть эшкәртү

Сәнәгый җитештерүнең гомуми күләмендә 22% тирәсе,  СҖИ – 106,4%.

Эшкәртелгән чимал күләме 17,1 млн тонна тәшкил иткән, узган елга караганда 5%ка күбрәк. Алдагы ике елда күзәтелгән чигенү күренеше беткән, тонык нефть продуктларын җитештерү күләме арта бара.

Нефть химиясе һәм химия

Төяп озату күләме 441 млрд сум тәшкил иткән, СҖИ – 103,8%.

2018 елда республикада эшкәртелгән полимерлар күләме арткан, 8 елдагы динамикада полимерларны эшкәртү күләменең артуы аларны җитештерүне үстерү темпларын шактый арттырып җибәрә. Күләмнәр арту белән компетенцияләр дә арта бара: компанияләрнең берникадәр өлеше Татарстаннан һәм Россиядән читтә бүлендек предприятиеләр оештыра. Шулай ук база полимерларын үстерүдә дә, шул исәптән эчке базарда, конкуренциянең үсеше көтелә.

Тармактагы тенденцияләрне исәпкә алганда, беренчел бурычлар түбәндәгеләрдән гыйбарәт:

- ТАИФ һәм Татнефть компанияләренең иң әһәмиятле планлаштырылган проектларын тормышка ашыру;

- чыгарыла торган продукциянең ассортиментын киңәйтү;

- урта һәм аз тоннажлы производстволар оештыру.

Машина төзелеше

2016-2017 елларда машина төзелеше үсеш тизлекләре буенча сәнәгать локомотивы иде, хәзер исә кимү күзәтелә. Тармакта сәнәгый җитештерүнең җыелма индексы 92,1% тәшкил итә.

СҖИ кимүе тармактагы эре предприятиеләрдә күрсәткечләрнең кимүе белән аңлатыла, асылда:

  • чит ил дәүләтләрендәге санкцияләр сәясәтенә бәйле рәвештә, экспорт тәэминатының кимүе;
  • заказларның кимүе, шул исәптән нефть җайланмаларына һәм махсус техникага;
  • 2017 елда предприятиеләр тарафыннан бер тапкырлы зур контрактларны үтәү.

Ләкин тармакта сәнәгый җитештерүне үстерүдә уңай темплар күрсәткән предприятиеләр дә бар. Шуңа күрә дә, төп бурыч – түбәндәгеләр хисабына күләмнәрне торгызу:

  • иң алдынгы заманча технологияләрне кертү, җитештерү процессларын санлаштыруга зур игътибар бирү;
  • җирле югары белем бирү йортлары белән үзара хезмәттәшлекне көчәйтү.

Оборона-сәнәгать комплексы

Узган ел дәүләтнең оборона заказы кыскармаган, 16%ка (сумнарда) үсеш күрсәткән.

Билгеле булганча, 2030 елга ВПК предприятиеләре граждани продукция күләмен 50%ка кадәр арттырырга тиеш. Республикада әлеге күрсәткеч буенча лидер предприятиеләр һәм әлеге күрсәткечкә якын торучы предприятиеләр бар. Ләкин, элеккегечә, дәүләт оборона заказының өлеше 90% һәм аннан күбрәк тәшкил иткән күп санлы предприятиеләр дә бар.

Сәнәгатьне Үстерү Фонды – "Конверсия" программасы бар, ул елына 1% ставка белән ОСК предприятиеләре өчен займнар бирә. Әйтик, "ПОЗиС" предприятиесе көнкүреш суыткыч техникасы һәм медицина суыткыч җайланмалары җитештерүне үстерү проекты буенча әлеге программа нигезендә займ алган.

Энергетика

2018 елда энергетиклар кулланучыларны ышанычлы һәм имин рәвештә энергия белән тәэмин иткән.

Электр энергетикасы предприятиеләре буенча төяп озату күләме 106,2 млрд сумнан артык тәшкил итә, СҖИ – 106,4%. 27,2 млрд.кВт/сәг электр энергиясе эшләнгән. Шул ук вакытта республика буенча куллану күләме 30,2 млрд.кВт/сәг тәшкил иткән.

Көндәшлеккә сәләтле электр куәтенең кытлыгы 2018 ел нәтиҗәләре буенча ТАИФ һәм ТАТЭНЕРГО компанияләрендә яңа куәтләрне кертү буенча тормышка ашырылган проектлар аркасында һәм Зәй ГРЭСында электр энергиясен эшләп чыгаруны арттыру нәтиҗәсендә мөмкин булган.

Энергетикадагы бурычлар:

- традицион энергетика куәтләрен арттыру кысаларында Зәй ГРЭС модернизацияләү;

- альтернатив энергетика чыганакларын үстерү.

Хәзерге вакытта җил энергетикасын үстерү кысаларында республиканың Кама Тамагы, Балык Бистәсе һәм Спас районнары территорияләрендә җилне үлчәү эшләре алып барыла, потенциаль инвесторлар бар.

Җил паркларына җиһазлар җитештерү мәсьәләсе актуаль булып кала. Республикада җил энергетикасы җиһазларын җитештерүне локальләштерү буенча махсус эш төркеме эшли һәм предприятиеләр өчен әлеге капиталсыешлы базар кызыклы булырга мөмкин. Белешмә өчен, Россиядә Торгызыла торган энергия чыганаклары куәтләрен бирү шартнамәсе буенча 3,2 гигаваттлы җил парклары төзелергә тиеш.

 Ваклап сату

2018 елдагы әйләнеш күләме 917 млрд сум тәшкил иткән, яки 2017 елдагы дәрәҗәгә чагыштырма бәяләрдә 106,1%, Идел буе федераль округы төбәкләре арасында бу  – беренче урын.

Фальсификацияле продукция өлешен киметү өчен хәзерге вакытта продукцияне тоташ маркалау системасын кертү буенча актуаль бурыч бар, аны республикада "Мелита", "Татхимфармпрепараты" һәм "Татспиртпром" предприятиеләре инде тормышка ашыра.

Быелгы елда товарларның 10 төркеме, шул исәптән автомашиналар буенча, зарури маркировка кертеләчәк, ә 2024 елга кадәр – массакүләм сорала торган барлык товарлар буенча диярлек, бу хәл продуктның барлык яшәеш циклын күзәтү мөмкинлеген бирәчәк.

Җитештерүчеләргә маркировка кертүгә вакытында әзерләнергә кирәк, өстәмә сарыфларны минимальләштерү күзлегеннән караганда гына түгел, ә үз продукцияне алга таба күрсәтү өчен әлеге санлы коралдан максималь файдалану позициясеннән караганда да.

Вакыт заманча трендлар формалаштыра. Дөньяда һәркемгә таныш сәүдә форматы үзгәрә. Шуңа күрә дә интернет-сәүдә үсешенең, асылда безнең җитештерүчеләр арасында онлайн-сатулар өлешенең артуының потенциалын аңлау мөһим. Мондый чакырулар федераль сәүдә челтәрләренә дә, локаль булганнарына да кагыла.

Тармакларның үсешенә динамикада йомгак ясап шунысын билгеләп үтәргә мөмкин, 2016 һәм 2017 елларда машина төзелеше локомотив булса, хәзер ул – энергетика һәм нефть эшкәртү. Шул рәвешле, төрле юнәлешләр хисабына сәнәгатьне диверсификацияләү икътисадның үсешен һәм тотрыклылыгын тәэмин итә. Һәм барлык тармакларны да тотрыклы үстерүгә юнәлдерелгән сәнәгый сәясәтне үстерү бурычы бар, шул исәптән турыдан-туры дәүләт ярдәме коралларыннан файдаланып.

Узган елда дәүләт ярдәменең күләме республиканың реаль секторы өчен 50 млрд сум чамасы тәшкил иткән. Гамәлдәге дәүләт ярдәмен саклау һәм Илкүләм проектлар кысаларында яңа чараларның барлыкка килүе мөһим.

12 илкүләм проектның өчесе турыдан-туры үзендә сәнәгый предприятиеләрне эшкә җигәчәк.

 Беренче илкүләм проект – "Хезмәт җитештерүчәнлеге".

Икътисадның базалы чимал булмаган тармакларында барлык урта һәм эре предприятиеләрдә хезмәт җитештерүчәнлегенең елына 5 проценттан ким булмаган үсешен тәэмин итү зарур. Безнең предприятиеләр – илкүләм проектында турыдан-туры катнашучылар, сәнәгать буенча гына түгел, ә авыл хуҗалыгы, транспорт һәм төзелеш предприятиеләре дә әлеге үсешнең локомотивларына әверелергә тиеш.

Хезмәт җитештерүчәнлеген үстерүнең иң әһәмиятле ресурсы – югары квалификацияле кадрлар. Шуңа бәйле рәвештә, инфраструктура – яңа ресурс үзәкләре оештыруны дәвам иттерү белән берлектә, эшче һөнәрләрне популярлаштыру, яшьләрне җәлеп итү эшен дәвам иттерү әһәмиятле.

Хезмәт җитештерүчәнлеген арттыруның киләсе мөһим чыганагы – ул санлаштыру. Россиядә тормышка ашырылган санлы производство проектлары бар инде. Бүген машина төзелешендә КАМАЗ компаниясе барлык юнәлешләрдә санлы үзгәртеп кору белән системалы рәвештә шөгыльләнә. Сынауларны проектлауны һәм уздыруны "цифр"лау эше алып барыла, җитештерү цехларының санлы "двойник"лары оештырыла, идарә системасы һәм автомобильләрне сату моделе камилләшә.

Бүген производствоны санлаштыру өчен платформа чишелешләре буенча төрле тәкъдимнәр бар.  Глобаль Siemens яки SAP компанияләреннән тыш, Россиядән дә җитди компанияләр барлыкка килде, әйтик "Росатом" дәүләт корпорациясенең атом-төш үзәкләре яки "РЕНОВА" ДК "Цифра" компаниясе, ул бүгенге көндә инде 200 предприятиене санлаштырды һәм 7 меңнән артык станокны тоташтырды. Җирле интеграторлар да калышмый, Чаллының "Риэль Инжиниринг" компаниясе, мәсәлән, ул санлы проектлау һәм санлы җитештерү өлкәсендә системалы интегратор, үзенең эшләнешләрен тәкъдим итәргә әзер.

 Икенче юнәлеш – "Санлы икътисад" илкүләм программасы.

Предприятиеләр белән берлектә түбәндәгеләрне эшләү зарур:

  • үтәли санлы технологияләр үсешендә ихтыяҗларны билгеләү;
  • күрсәтелгән ярдәм чараларын алуга конкурс сайлап алуында катнашу.

Өченче илкүләм проект – "Халыкара кооперация һәм экспорт".

Безнең илдәге сәнәгать өчен монысы әһәмиятле илкүләм проект. Республикада экспорт һәрчак өстенлекле булды. Тышкы сәүдә әйләнешенең, шул исәптән экспортның, динамикасы уңай нәтиҗәләр күрсәтә.

2018 елда ТСӘ күләме 2017 ел белән чагыштырганда 13,5%ка арткан һәм АКШ доллары белән 19,2 млрд тәшкил иткән, экспорт күләме – 15,4 млрд АКШ доллары.

Татарстан Республикасында амбициоз – 2024 елга кадәр чимал булмаган энергетикага бәйсез экспорт күләмен икеләтә арттыру бурычы торуын исәпкә алганда, якын киләчәктә әлеге илкүләм проектның инструментлары һәм механизмнары билгеле булыр, дип уйлыйбыз.

ЯҢАЛЫКЛАРГА ЯЗЫЛУ
Сайттагы барлык материаллар лицензия буенча тәкъдим ителә:
Creative Commons Attribution 4.0 International